We zijn ons er allemaal wel van bewust: milieuvervuiling en de opwarming van de aarde wordt een steeds groter probleem en de vermeende bangmakerij over de mogelijke gevolgen zijn daadwerkelijk al aan de gang. Bodemvervuiling, luchtvervuiling, watervervuiling. De vervuilingen vliegen ons om de oren. En wat dacht je van de vleesindustrie? Kortom, als we op deze manier doorgaan, blijft er uiteindelijk niet veel over van ons mooie wereldje. Door biologisch of vegetarisch te eten, denken veel mensen de wereld al een handje te helpen. Dit is in zekere zin ook zo, maar is dit wel voldoende?
Veel mensen vinden de uitspraken omtrent milieuvervuiling overdreven of mensen zijn het er wel mee eens maar doen er vervolgens niks mee. Ze praten hun gedrag goed met de ene 'ja maar', na de andere. Waarom doen we dit?

Mensen die vlees eten sluiten hun ogen bij beelden van slachthuizen. Mensen die huilen bij dierenleed zien geen probleem in het dragen van leren schoenen terwijl jassen van bont ronduit walgelijk gevonden worden. Mensen zeggen het één en doen het andere, en weten dit voor zichzelf goed te praten waardoor het geheel toch weer klopt en oh zo begrijpelijk is. Zodra twee gedachtes met elkaar botsen (cognitieve dissonantie) , pas je toch gewoon één van de twee aan?
En bijna iedereen maakt zich hier 'schuldig' aan. Onbewust of bewust. Ook jij en ik.

Bijna iedereen doet wel iets goeds voor het milieu. Zoals netjes hun afval scheiden, geen troep op straat gooien, energie besparen door iets minder lang onder de douche te gaan staan of de fiets te pakken in plaats van de auto. Alle kleine beetjes helpen dus we zijn allemaal goed bezig!
Maar wat is de gedachte erachter? Doe je het echt voor het milieu of denk je er verder niet bij na? Afval scheiden is tegenwoordig simpelweg de norm en afval op straat gooien wordt als asociaal gezien, en dat wil je niet!
Moeilijker word het wanneer je dol op vlees bent en je vegetariër zou moeten worden of wanneer je niet veel te spenderen hebt maar eigenlijk meer biologisch wil gaan eten. Of simpelweg wanneer de winter aanbreekt en fietsen opeens toch niet zo prettig meer is. Ondertussen ben je fel gekant tegen alles wat met de ondergang van de aarde te maken heeft, maar nu heb je er even niet zo'n zin in omdat...



Wanneer vertonen mensen nou echt milieuvriendelijk gedrag en vanuit welke motieven? Het blijkt dat mensen helemaal niet zo beredeneerd te werken gaan als we zelf denken. Mensen vertonen vooral milieuvriendelijk gedrag wanneer ze verwachten hier een goed gevoel aan over te houden. En het kijken van beelden van zielige diertjes op weg naar het slachthuis terwijl je vanavond een heerlijk varkenslapje op het menu hebt staan, geeft je nou niet echt bepaald een goed gevoel! Dus kun je beter die beelden gewoon niet kijken... En wat betreft die auto? Gistermiddag heb je een spaarlamp gekocht dus mag je vandaag echt wel een keertje met de auto.
Milieuvriendelijke gedragingen zorgen voor een positief zelfbeeld. Mensen bewijzen zo dat ze zich wel degelijk goed en moreel gedragen, en dat voelt goed. En als ze even wat minder milieuvriendelijk gedrag vertonen, wordt dit goedgepraat.
De aard en omvang van onze milieuproblemen zijn dus grotendeels te wijten aan hoe het menselijke brein werkt. Want met eerder milieuvriendelijk gedrag rechtvaardig je minder milieubewust gedrag, is de gedachte.

Marijn Meijers stelt: 'Omdat het in grote lijnen duurder is, minder comfortabel (auto versus trein) en het meer moeite kost (alle vuilnis in een zak of afval scheiden), komt duurzaamheid niet altijd goed van de grond. Ook zijn de effecten van milieuvriendelijk gedrag vaak pas waarneembaar op de lange termijn en weet je pas zeker dat het zoden aan de dijk zet als grote groepen mensen het doen. Dat maakt het voor mensen lastig zich langdurig duurzaam te gedragen, ook al vinden ze het best belangrijk.'

Natuurlijk heb je wel degelijk mensen die consequent en bewust milieuvriendelijk handelen. Zij zien zichzelf niet als een persoon die soms milieubewust gedrag vertoont, nee zij zíjn een milieubewust persoon. Zij gedragen zich dus langdurig milieuvriendelijk, zonder dat ze milieuonvriendelijke gedragingen gaan rechtvaardigen.
Helaas zijn er nog te weinig van deze milieubewuste mensen. Ook ik maak me schuldig aan het goedpraten van milieuonvriendelijk gedrag. Daarom is het zo moeilijk dit aan te pakken, ook al zijn we allemaal ons bewust van de problemen. Campagnes en organisaties zouden goed moeten (laten) onderzoeken hoe het menselijk brein hieromtrent werkt en hun campagnes hierop aanpassen. En dan nog zal het een lange weg worden voordat we allemaal wijzer en bewuster worden.


Marijn Meijers quote: volkskrant.nl